Першыя верталёты 20.03.2019
Ідэя стварэння верталёта з’явілася яшчэ ў першыя стагоддзі нашай эры. Напрыклад, у Кітаі існавала цацка, якая прадстаўляла сабой прапелер на палачцы. Яго раскручвалі ў руках і запускалі ўверх. Палётаўшы некалькі секунд, палачка падала.
Больш сур’ёзную канструкцыю вынайшаў знакаміты Леанарда да Вінчы. На яго малюнках ёсць распрацоўка лятальнага апарата, які здольны падымацца ўверх дзякуючы прапелеру. Аднак круціць, паводле задумкі аўтара, яго павінен быў моцны чалавек, гэта значыць машына заставалася чыста механічнай.
Вялікі расійскі навуковец Міхаіл Ламаносаў працягнуў займацца распрацоўкай верталёта. Ён ужо не на паперы, а рэальна пабудаваў першую мадэль лятальнага апарата, якую вынайшаў сам у 1745 годзе. Яго аэрадынамічная машына магла падняцца ў паветра і ляцець некалькі секунд. Паводле задумкі стваральніка яна павінна была вымяраць тэмпературу ў верхніх пластах атмасферы. Мадэль мела два вінты, якія круціліся ў розныя бакі.
У XIX стагоддзі
Да ідэі вярнуліся праз стагоддзе ў Францыі. Навукоўцы Б’енвеню і Лануа актыўна працавалі над стварэннем лятальнага апарата, які ўжо атрымліваў рысы і нават некаторыя тэхнічныя асаблівасці прывычнага нам верталёта. Далей над стварэннем «цуда-машыны” працавалі інжынеры Фарланіні, Пено, д’Амекур, Кэйлі.
У 1863 годзе яшчэ адзін вынаходнік Ландэль стварыў машыну пад назвай «аэранеф». Яна мела пад’ёмныя вінты, якія мацаваліся да мачты, і шырокія крылы. Першы электрычны рухавік для лятальнага апарата распрацаваў расійскі вучоны Ладыгін. Дзецішча, якое ў выніку з’явілася, назвалі «электралёт».
ХХ стагоддзе
У канцы XIX – пачатку XX стагоддзя верталётам у Расіі займаўся прафесар Жукоўскі, а ў Францыі – Брэге і Рышэ. Мадэлі маглі вертыкальна падымацца, некаторы час знаходзіцца ў паветры і вяртацца назад.
У 1911 годзе ўпершыню мадэль верталёта прадэманстраваў расійскі навуковец Ігар Сікорскі. Яго апарат мог не проста падымацца ў паветра, але і здзяйсняць кароткія пералёты. Іншы вынаходнік, Барыс Юр’еў, стварыў варыянт з адным вінтом, яго верталёт атрымаў залаты медаль на выставе ў Маскве.
Наступнае дасягненне было зроблена аргентынцам па прозвішчы Пескар. Яго лятальны апарат, створаны ў 1923 годзе, мог трымацца ў паветры дзесяць хвілін і пакрыць пры гэтым адлегласці ў тры сотні метраў на вышыні тры метры. Годам пазней навуковец Эмішэн прадэманстраваў верталёт, які «ўмеў» разварочвацца ў паветры, ляцець заднім ходам і завісаць на месцы. Даўжыня яго палёту склала 120 метраў.
У 1930 году з’явіўся новы рэкардсмен. На гэты раз адзначыўся італьянскі вынаходнік д’Асканіё. Ён стварыў мадэль, якая жвава ўзяла 736 метраў! Праз зусім трохі часу яго верталёт пакрыў адлегласць у кіламетр. Поспех натхніў навукоўцаў дзейнічаць далей і ўдасканальваць лятальны апарат.
Тым часам навуковец Ігар Сікорскі працягваў працаваць над верталётам. Чарговая мадэль з’явілася ў 1939 годзе. На выпрабаванні, праведзеным у верасні, машына ўпала, аднак вынаходнік не здаваўся. У 1940 годзе ён сам падняўся на лятальным апараце без страхоўкі.
Першыя верталёты часта траплялі ў аварыі. Падчас вайны іх стараліся актыўна выкарыстоўваць, у выніку чаго машыны спачатку ўспрымаліся як баявая тэхніка.
Серыйная вытворчасць пачалася ў 1950 годзе, калі была вынайдзена знакамітая мадэль Мі-1, распрацоўвалі якую Міль і Байкалаў. Ужо з другой паловы ХХ стагоддзя стала відавочна, што верталёты могуць актыўна выкарыстоўвацца ў мірных мэтах і вырашаць цэлы шэраг розных задач.
Аўтар: Мікалай Данілаў
