Палёт на верталёце ў гарах 20.03.2019
Часта верталёты арандуюць для таго, каб ляцець у горы. Гэтая мясцовасць мае свае асаблівасці, і рэйс праходзіць у ёй па адмысловых правілах. Там мікраклімат і паветраныя патокі адрозніваюцца ад раўнінных. Таму не ўсе мадэлі прыстасаваныя для падобных падарожжаў. Ды і пасажыры павінны ведаць некаторыя нюансы.
Нават вецер у горнай мясцовасці дзьме інакш. Калі на раўніне паток ідзе паралельна зямлі, то тут ён можа быць накіраваны вертыкальна і ўздзейнічаць на верталёт пад рознымі кутамі. У грэбня гары асабліва часта бываюць зоны турбулентнасці. З-за перападаў ціску ўзнікаюць так званыя паветраныя хвалі, а з-за павышанай вільготнасці на вяршынях утвараюцца аблокі.
У гарах верталёт рухаецца павольней, чым на раўніннай мясцовасці. Гэта адбываецца з-за вялікай колькасці манеўраў і са зменай працы рухавіка на вышыні. Пілоту часта даводзіцца арыентавацца толькі па прыборах, паколькі бачнасць у гарах дрэнная, да таго ж магчымыя аптычныя ілюзіі.
З-за разрэджанасці паветра магутнасць рухавіка памяншаецца, пагаршаюцца лётныя характарыстыкі верталёта. Эфектыўнасць і дакладнасць прыбораў таксама зніжаецца, таму ад пілота залежыць вельмі многае.
Рэзкае падзенне ціску магчыма ў вузкіх цяснінах. Хуткасць ветру там значна ўзрастае, часта бываюць туманы і павышаная воблачнасць. У выніку падае бачнасць, і пілотам цяжэй арыентавацца, нават вышынямеры часам даюць збоі ў такой мясцовасці. Што ўжо казаць пра больш сур’ёзныя з’явы, такія як снегапад, град або рэзкая змена тэмпературы? У такія моманты пералёты становяцца вельмі небяспечныя.
Як пераадолець гэтыя складанасці
Аднак апісаныя вышэй цяжкасці не спыняюць ні пілотаў, ні пасажыраў. Звычайна проста няма іншага спосабу хутка дабрацца ў горы – магчыма толькі выкарыстоўваць верталёт, а ў зімовы перыяд гелікоптар наогул застаецца адзіным сродкам. Верталёты дапамагаюць эвакуіраваць пацярпелых з зоны бедства, вывезці хворых, даставіць грузы і пошту, правесці розныя работы, ажыццявіць патруляванне тэрыторыі.
Каб працаваць на верталёце ў горнай мясцовасці, пілоты праходзяць дадатковую падрыхтоўку, прычым для кожнай вышыні трэба атрымаць асобны допуск. Калі падымацца да 3000 метраў, то кожная тысяча патрабуе асобнага дакумента, а пасля гэтай адзнакі праз кожныя 500 метраў неабходна атрымліваць атэстацыю. Як правіла, верталёты лётаюць не вышэй за 5000 метраў.
Акрамя дазволу пілот павінен атрымаць яшчэ і вопыт, гэта значыць пэўную колькасць гадзін. Экстрэмальная вышыня патрабуе асаблівай падрыхтоўкі, трываласці і смеласці. Лётчыкі вучацца падымаць і саджаць паветраныя судны ва ўмовах турбулентнасці і моцных патокаў ветру.
У гарах часцей за ўсё выкарыстоўваюцца лёгкія і манеўраныя верталёты. Папулярныя мадэлі AW 109 або Airbus Helicopters AS 355, Мі-8, Ка-117. Калі неабходна падняцца на экстрэмальную вышыню, то выкарыстоўваюцца ўдасканаленыя мадэлі, якія абсталяваны спецыяльна для гэтых мэтаў і маюць дадатковыя опцыі, такія як сістэма падачы кіслароду.
Дзе яшчэ выкарыстоўваюць верталёты
Ва ўсім свеце верталёты выкарыстоўваюцца для ажыццяўлення пошукава-выратавальных аперацый, і асабліва часта яны адбываюцца менавіта ў гарах. Тут пастаянна знікаюць турысты, альпіністы, а часам і мясцовыя жыхары. Заблудзіцца і атрымаць траўму можа нават падрыхтаваны спартсмен. Для эвакуацыі існуюць спецыяльныя медыцынскія паветраныя судны.
У апошні час верталёты ўсё часцей выкарыстоўваюцца ў экстрэмальных відах спорту. Напрыклад, з іх скачуць з парашутам, акрамя таго «вінтакрылыя» закідаюць сноўбардыстаў і гарналыжнікаў на пазатрасавыя спускі. Нарэшце, часта гелікоптар наймаюць проста з мэтай здзейсніць экскурсію і палюбавацца заснежанымі вяршынямі.
Пілоты і выратавальныя службы вераць, што няма такіх вяршынь, на якія немагчыма падняцца. Многія лётчыкі прагнуць экстрыму і самі хочуць працаваць у зоне павышанай небяспекі. Горы вабяць да сябе, і з кожным годам людзі ў горнай мясцовасці робяць новыя ўнікальныя дасягненні.
Аўтар: Мікалай Данілаў
